Wsparcie rodziny i system pieczy zastępczej

PIECZA ZASTĘPCZA

Obowiązująca od 1 stycznia 2012 r. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887 z późn. zm.) została uchwalona:

• dla dobra dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia, miłości i zrozumienia, w trosce o ich harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową, dla zapewnienia ochrony przysługujących im praw i wolności,
• dla dobra rodziny, która jest podstawową komórką społeczeństwa oraz naturalnym środowiskiem rozwoju, i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, w przekonaniu, że skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności w opiekowaniu się i wychowywaniu dzieci oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nich może być osiągnięta przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzicami.

SYSTEM PIECZY ZASTĘPCZEJ - DEFINICJA

System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców.

Obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz organizacji pieczy zastępczej, w zakresie ustalonym ustawą, spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej.

Działania wspierające rodzinę realizowane są we współpracy ze:

• środowiskiem lokalnym
• sądami i ich organami pomocniczymi
• Policją
• instytucjami oświatowymi
• podmiotami leczniczymi
• kościołami i związkami wyznaniowymi
• organizacjami społecznymi

ZADANIA GMINY

Na gminy nałożone zostały zadania nowe, dotychczas w ustawodawstwie nie ujmowane.

Zadania własne:

• opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny;
• tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny;
• tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez:
  • zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa,
  • organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających,
  • prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci;
• finansowanie:
  • kosztów szkoleń dla rodzin wspierających,
  • podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
  • kosztów związanych z udzielaniem pomocy, o której mowa w art. 29 ust. 2 ustawy, ponoszonych przez rodziny wspierające;
• współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo- terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym;
• sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie,
• prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, zamieszkałego na terenie gminy;
• przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji, o której mowa w art. 193 ust. 8.

Zadania zlecone:

• wskazane w wytycznych wojewody.

WSPIERANIE RODZINY I PRACA Z RODZINĄ

Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji. Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych zapewniane jest wsparcie, które polega w szczególności na:

• analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;
• wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;
• rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;
• podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;
• pomocy w integracji rodziny;
• przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;
• dążeniu do reintegracji rodziny.

Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie:

• pracy z rodziną, szczególnie jako:
  • konsultacje i poradnictwo specjalistyczne;
  • terapia i mediacja;
  • usługi dla rodzin z dziećmi, w tym usługi opiekuńcze i specjalistyczne;
  • pomoc prawna, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
  • organizowanie dla rodzin spotkań, w formie "grup wsparcia" lub "grup samopomocowych”
• pomocy w opiece i wychowaniu dziecka, prowadzonej przez:
  • placówki wsparcia dziennego - mogą być prowadzone przez gminę, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta, burmistrza, prezydenta (art. 18 Ustawy). Jednocześnie należy pamiętać, iż zgodnie z art. 2 ust. 3 placówka wsparcia dziennego jest jednostką organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.
    Placówka wsparcia dziennego współpracuje z rodzicami lub opiekunami dziecka, a także z placówkami oświatowymi i podmiotami leczniczymi.
    Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest nieodpłatny.
    Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest dobrowolny, chyba że do placówki skieruje sąd.
  • rodziny wspierające - zgodnie z art. 29 Ustawy rodzina wspierająca, przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w opiece i wychowaniu dziecka,
    prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych. Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka.
    Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego przez działania:
    • instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny,
    • placówek wsparcia dziennego,
    • rodzin wspierających.
      Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną.

ASYSTENT RODZINY

Rola asystenta rodziny polega na wzmożonej pracy z rodziną w celu niwelowania jej słabych punktów, nauczeniu jej zachowań, czynności- niejednokrotnie podstawowych- tak, aby możliwe było zbudowanie bądź odbudowanie normalnego funkcjonowania rodziny, a pozostawienie w niej dziecka nie zagrażało jego rozwojowi. Asystent rodziny prowadzi pracę z rodziną w miejscu jej zamieszkania lub w miejscu wskazanym przez rodzinę.

Do zadań asystenta rodziny należy w szczególności:

• opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym, o którym mowa w art. 11 ust. 1;
• opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
• udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
• udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
• udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
• udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;
• wspieranie aktywności społecznej rodzin;
• motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
• udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
• motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
• udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;
• podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
• prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
• prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
• dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, i przekazywanie tej oceny podmiotowi, o którym mowa w art. 17 ust. 1;
• monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
• sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
• współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
• współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art.9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, z 2009 r. Nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146 i Nr 125, poz.842), lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.
  Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań, jednak nie może przekroczyć 20.

WSPÓŁFINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ POBYTU DZIECKA W PIECZY ZASTĘPCZEJ

W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:

• 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
• 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
• 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.

W przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:

• 10% w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
• 30% w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
• 50% w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.
  - średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych na utrzymanie dziecka albo środków finansowych na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz środków finansowych na bieżące funkcjonowanie tej placówki (art. 191 u.w.r.s.p.).

Przepisów powyższych nie stosuje się w przypadku gdy dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej przed dniem 1 stycznia 2012 r. (art. 238 u.w.r.s.p.).